Η κοινά αποδεκτή και παράλληλα σύγχρονη επιστημονική προσέγγιση για τη διαχείριση των αστικών αποβλήτων προβλέπει τη διαχείριση τους κατά σειρά προτεραιότητας στη βάση:
1)της πρόληψης
2)της επαναχρησιμοποίησης
3)της ανακύκλωσης
4)της κομποστοποίησης
5)της ενεργειακής αξιοποίησης
6)της ταφής
Στην περιφέρεια της Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης ο φορέας που ανέλαβε τη διαχείριση των απορριμμάτων είναι η ΔΙΑΑΜΑΘ με συμμετοχή και του Δήμου Ορεστιάδας και με διευθύνοντα σύμβουλο τον δήμαρχο του Δήμου μας κο Βασίλη Μαυρίδη.
Η ΔΙΑΑΜΑΘ, μέχρι πριν λίγο καιρό ,είχε εκπονήσει μια μελέτη για τη διαχείριση των απορριμμάτων στην περιοχή μας, η οποία όμως ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με τη σύγχρονη οικολογική αντίληψη, καθώς προέβλεπε μια αντεστραμμένη σειρά προτεραιότητας από την προαναφερόμενη, όπου τον πρώτο λόγο είχε η ενεργειακή αξιοποίηση των απορριμμάτων μέσω της δημιουργίας μεγάλων συγκεντρωτικών μονάδων(ΜΕΑ),μία εκ των οποίων θα κατασκευαζόταν στην Αλεξανδρούπολη, ενώ η πρόληψη, η επαναχρησιμοποίηση, η ανακύκλωση και η κομποστοποίηση παραμεριζόταν σε πολύ μεγάλο ποσοστό. Αυτή η επιλογή, πέρα από τη μείωση της ανάκτησης των απορριμμάτων και της ανακύκλωσης, είχε επιπλέον σαν συνέπεια την εκτόξευση του κόστους διαχείρισης που θα είχε σαν τελικό αποτέλεσμα την υπέρογκη αύξηση των δημοτικών τελών σε μεγάλο βάθος χρόνου.
Ανάλογοι σχεδιασμοί σαν αυτόν της ΔΙΑΑΜΑΘ με την πρόβλεψη τεράστιων μονάδων καύσης(που θα ανήκανε φυσικά στα μεγάλα διαπλεκόμενα εργολαβικά συμφέροντα) γίνανε και σε άλλες περιφέρειες της Ελλάδας εκτός από τη δική μας. Ευτυχώς όμως, εδώ και χρόνια, όλο και περισσότερο πληθαίνουν οι φωνές από οικολογικές οργανώσεις, από δημοτικούς και περιφερειακούς συνδυασμούς, από συλλογικότητες κλπ που δηλώνουν δημόσια την αντίθεση τους σε αυτούς τους παράλογους, πανάκριβους και αντιοικολογικούς περιφερειακούς σχεδιασμούς. Προχωρώντας ένα βήμα παραπάνω από τον καταγγελτικό λόγο, πολλές από αυτές τις φωνές ενώθηκαν και μέσω της «Πρωτοβουλίας Συνεννόησης για τη Διαχείριση των Απορριμμάτων» συνέθεσαν μία συγκεκριμένη εναλλακτική πρόταση για τη διαχείριση των αστικών σκουπιδιών, την λεγόμενη Ολοκληρωμένη Αποκεντρωμένη Διαχείριση Απορριμμάτων. Ο δημοτικός συνδυασμός «Είναι στο Χέρι μας» παρουσίασε εδώ και πολλούς μήνες στο Δημοτικό Συμβούλιο αυτή την πρόταση, προσαρμοσμένη στα δεδομένα της περιοχής μας και αυτό το πράξαμε γιατί θεωρούμε ότι αυτή η πρόταση είναι :
α)πιο οικολογική
β)πιο οικονομική
γ)πιο αποκεντρωμένη
δ)πιο συμφέρουσα για την περιοχή μας γιατί παράγει τοπικά θέσεις εργασίας.
Αφού καταθέσαμε την πρόταση αυτή λάβαμε διαβεβαιώσεις από τον κύριο Μαυρίδη ότι οι προτάσεις μας θα ληφθούν σοβαρά υπ’ όψην από τη ΔΙΑΑΜΑΘ και σε δημόσια εκδήλωση που πραγματοποιήσαμε προς ενημέρωση των συμπολιτών μας, ο κύριος δήμαρχος από το βήμα της συζήτησης αναγνώρισε ότι ο σχεδιασμός της ΔΙΑΑΜΑΘ έχει πολλά προβληματικά σημεία και γι’αυτό το λόγο δεσμεύθηκε πως στην τελευταία αναθεώρηση του προγραμματικού σχεδίου της ΔΙΑΑΜΑΘ που τότε ήταν υπό εξέλιξη θα άλλαζαν πολλά πράγματα προς την κατεύθυνση της δικής μας φιλοσοφίας και χαρήκαμε ιδιαίτερα γι’αυτό. Τελικά ολοκληρώθηκε η διαδικασία της τελευταίας αναθεώρησης της ΔΙΑΑΜΑΘ και μελετήσαμε με μεγάλη προσοχή το κείμενο του αναθεωρημένου σχεδιασμού. Προς απογοήτευση μας το αποτέλεσμα δεν ήταν το αναμενόμενο. Κάνοντας μία πρώτη εκτίμηση έχουμε να σημειώσουμε τις εξής παρατηρήσεις:
1. Ο νέος σχεδιασμός είναι εμφανώς επηρεασμένος από την ισχυρή αμφισβήτηση που έχει δεχτεί το υφιστάμενο συγκεντρωτικό μοντέλο διαχείρισης, χωρίς να απαλλάσσεται από πολλές από τις στρεβλώσεις του. Το πιο χαρακτηριστικό δείγμα είναι η επιμονή στις δύο Μονάδες Επεξεργασίας Απορριμμάτων(ΜΕΑ), παρά τη δραστική μείωση της δυναμικότητάς τους και ο μεγάλος αριθμός των Σταθμών Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων(ΣΜΑ). Ειδικά για τους ΣΜΑ φαίνεται ότι έχει παίξει ρόλο και το γεγονός ότι μεγάλο μέρος τους έχει, ήδη, κατασκευαστεί.
2. Οι στόχοι της προδιαλογής (ανακυκλώσιμων και οργανικών) παραμένουν εξαιρετικά χαμηλοί, γεγονός που έρχεται να στηρίξει την επιλογή των ΜΕΑ.
3. Δεν φαίνεται να αλλάζει η λογική του ενός κάδου για το σύνολο των ανακυκλώσιμων. Έτσι συντηρούνται τα ΚΔΑΥ, με τη μορφή που γνωρίζουμε. Επιπλέον, δεν αποσαφηνίζεται το καθεστώς λειτουργίας τους (ΕΕΑΑ – ΔΙΑΑΜΑΘ), δε γίνεται αναφορά σε δημοτικά συστήματα ανακύκλωσης και στις ωφέλειες που θα μπορούσαν να έχουν οι δήμοι από αυτά.
4. Με τόσο χαμηλά ποσοστά προδιαλογής οργανικών, είναι φυσικό να είναι πλήρως υποβαθμισμένη η κομποστοποίηση, παρόλο που τα οργανικά αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των Αστικών Σύμμεικτων Απορριμμάτων(ΑΣΑ).
5. Τα περιβαλλοντικά πάρκα αποτελούν μια άτολμη επιλογή προσέγγισης της λογικής της αποκεντρωμένης διαχείρισης, αφού η υποδοχή και αξιοποίηση των προδιαλεγμένων ανακυκλώσιμων δεν υπάρχει και η κομποστοποίηση των προδιαλεγμένων οργανικών είναι περιθωριοποιημένη.
6. Δεν εξηγείται ποια η χρησιμότητα των ΜΕΑ, αφού προβλέπεται επεξεργασία και διαχωρισμός σύμμεικτων, με σκοπό τη μέγιστη δυνατή ανάκτηση, στα περιβαλλοντικά πάρκα. Η πιο πιθανή εξήγηση είναι η πρόθεση εισαγωγής της ενεργειακής αξιοποίησης – καύσης.
7. Παρόλο που δε γίνεται συγκεκριμένη αναφορά, η δομή του συστήματος διαχείρισης είναι τέτοια, που διαφαίνεται ότι όλες οι υποδομές διαχείρισης θα λειτουργούν με την αποκλειστική ευθύνη της ΔΙΑΑΜΑΘ, με τους δήμους να περιορίζονται στο ρόλο της αποκομιδής.
8. Απουσιάζει μια συγκριτική αναφορά στο σημερινό κόστος και στο κόστος της προτεινόμενης διαχείρισης.
Προτάσεις
Με βάση τις παραπάνω παρατηρήσεις και έχοντας υπόψη τις κατευθύνσεις της πρότασης της Ολοκληρωμένης Αποκεντρωμένης Διαχείρισης, που έχουνε περιγραφεί από την ΠΡΩΣΥΝΑΤ, θεωρούμε ότι τα κομβικά σημεία, στα οποία πρέπει να εστιαστούν συντονισμένες προσπάθειες για αλλαγές είναι τα εξής:
1. Αναθεώρηση των στόχων προδιαλογής ανακυκλώσιμων και οργανικών υλικών
2. Υιοθέτηση της ξεχωριστής συλλογής των βασικών ανακυκλώσιμων υλικών συσκευασίας.
3. Δημιουργία «πράσινων σημείων», στις μεγαλύτερες πόλεις, για τα λιγότερο συνηθισμένα ανακυκλώσιμα υλικά.
4. Τα περιβαλλοντικά πάρκα, να αποκτήσουν χαρακτήρα δημοτικών ή διαδημοτικών υποδομών ολοκληρωμένης διαχείρισης, συμπεριλαμβανομένης της υποδοχής και αξιοποίησης των προδιαλεγμένων υλικών (ανακυκλώσιμων και οργανικών). ΄
5. Να επανεξεταστεί ο αριθμός των περιβαλλοντικών πάρκων – δημοτικών υποδομών αποκεντρωμένης διαχείρισης (π.χ. ακόμη ένα στην ΠΕ Καβάλας).
6. Ανάλογα με την τελική θέση των αποκεντρωμένων υποδομών, να επανεξεταστεί η σκοπιμότητα της λειτουργίας των ΣΜΑ ή της αλλαγής χρήσης τους (π.χ. για τη μεταφορά προδιαλεγμένων υλικών).
7. Ακύρωση των διαγωνισμών ΣΔΙΤ και εγκατάλειψη της ιδέας κατασκευής κεντρικών ΜΕΑ.
Στο τελευταίο δημοτικό συμβούλιο ο κύριος Μαυρίδης υπεραμύνθηκε της επιλογής των ΜΕΑ, προβάλλοντας το επιχείρημα ότι στον αναθεωρημένο σχεδιασμό της ΔΙΑΑΜΑΘ η δυναμικότητα των ΜΕΑ πέφτει από τους 165 χιλιάδες τόνους σκουπιδιών στις 65 χιλιάδες. Θεωρούμε ότι η αποδοχή τέτοιων θέσεων δεν είναι προς τη σωστή κατεύθυνση καθώς το ζητούμενο δεν είναι η μείωση της δυναμικότητας των εργοστασίων, αλλά η ολοκληρωτική εγκατάλειψη των ΜΕΑ, ειδικά τώρα που παντού στην Ελλάδα αυτό το μοντέλο εγκαταλείπεται ως παρωχημένο, πανάκριβο και αντιοικολογικό.